3 Maja Polska i Polacy na całym świecie obchodzą święto narodowe upamiętniające przyjęcie w 1791 r. pierwszej w Europie i drugiej na świecie spisanej konstytucji.
Święto Konstytucji 3 maja jest wyjątkową uroczystością, która upamiętnia ważne w historii Polski wydarzenie. Uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa stanowiła pierwszy tego typu dokument w Europie i drugi na świecie. Konstytucja, uchwalona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zmieniła ona ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła liberum veto.
Dnia 3 maja 1791 roku na Zamku Królewskim w Warszawie, uchwalona została słynna Ustawa Rządowa – nazwana później Konstytucją 3 Maja. Było to wielkie wydarzenie, dające Polakom nadzieję na poprawę bardzo złej sytuacji kraju na arenie międzynarodowej oraz na wzmocnienie skłóconego i podzielonego społeczeństwa. Dokument określano jako ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny.
Polacy jako pierwsi w Europie ustanowili swoją Konstytucję. Jest to akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, który zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. W historii Polski konstytucji mieliśmy kilka, np.:
- Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 r.,
- Konstytucja Królestwa Polskiego z 27 listopada 1815 r.,
- Mała Konstytucja z 1919 z 20 lutego 1919 r.,
- Konstytucja marcowa z 17 marca 1921,
- Konstytucja kwietniowa z 23 kwietnia 1935 r.,
- Mała Konstytucja z 1947 z 19 lutego 1947 r.,
- Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r.,
- Mała Konstytucja z 1992 z 17 października 1992 r.,
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Dziś obowiązuje dokument, który wszedł w życie 17 października 1997 r., uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku.
Niestety nie wszyscy znają treść Konstytucji, choć jest to najważniejszy akt prawa, którego preambuła brzmi:
„W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku, złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot. Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.”
